lat

BREVIARIUM ROMANUM

22 iunius 2020
SS. Ioannis Fischer, episcopi, et Thomæ More, martyrum, memoria ad libitum


Ioannes Fisher, anno 1469 natus, studiis theologicis Cantabrigiæ (Cambridge) in Anglia incubuit et sacerdotio initiatus est. Episcopus Roffensis (Rochester) creatus et vitam austeram agens, egregius factus est pastor, fideles suos sæpe visitando. Opera étiam composuit contra errores sui temporis.

Thomas More, anno 1477 natus, Oxonii (Oxford) studia perfecit; matrimonio iunctus unum filium et tres filias habuit. Munera cancellarii exercuit in aula regis. Opera conscripsit de re publica bene moderanda vel ad religionem defendendam.

Ambo iussu Henrici VIII regis, cui restiterant in quæstione de eius matrimonio dissolvendo, capite plexi sunt anno 1535, Ioannes Fisher die 22 iunii, Thomas More vero die 6 iulii. Dum episcopus Ioannes Fisher in carcere tenebatur, a Paulo III inter Sanctæ Romanæ Ecclesiæ cardinales annumeratus est.

AD LAUDES MATUTINAS ET AD OFFICIUM LECTIONIS

V. Deus, in adiutórium meum inténde.
R. Dómine, ad adiuvándum me festína.

Glória Patri et Fílio et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper
et in sǽcula sæculórum. Amen. Allelúia.

HYMNUS

Ætérna Christi múnera
et mártyrum victórias,
laudes feréntes débitas,
lætis canámus méntibus.

Ecclesiárum príncipes,
belli triumpháles duces,
cæléstis aulæ mílites
et vera mundi lúmina.

Terróre victo sǽculi
pœnísque spretis córporis,
mortis sacræ compéndio
lucem beátam póssident.

Tortóris insáni manu
sanguis sacrátus fúnditur,
sed pérmanent immóbiles
vitæ perénnis grátia.

Devóta sanctórum fides,
invícta spes credéntium,
perfécta Christi cáritas
mundi triúmphat príncipem.

In his patérna glória,
in his volúntas Spíritus,
exsúltat in his Fílius,
cælum replétur gáudio.

Te nunc, Redémptor, quǽsumus,
ut mártyrum consórtio
iungas precántes sérvulos
in sempitérna sǽcula. Amen.

PSALMODIA

Ant. 1 Quam bonus Israel Deus, his qui recto sunt corde.

Psalmus 72 (73)
Cur iustus vexetur

Beatus est qui non fuerit scandalizatus in me. (Mt 11, 6)

I

1 Quam bonus rectis est Deus, *
      Deus his, qui mundo sunt corde!

2 Mei autem pæne moti sunt pedes, *
      pæne effúsi sunt gressus mei,

3 quia zelávi super gloriántes, *
      pacem peccatórum videns. –

4 Quia non sunt eis impediménta, *
      sanus et pinguis est venter eórum.

5 In labóre mortálium non sunt *
      et cum homínibus non flagellántur. –

6 ídeo quasi torques est eis supérbia, *
      et tamquam induméntum opéruit eos violéntia.

7 Prodit quasi ex ádipe iníquitas eórum, *
      erúmpunt cogitatiónes cordis.

8 Subsannavérunt et locúti sunt nequítiam, *
      iniquitátem ab excélso locúti sunt. –

9 Posuérunt in cælo os suum, *
       et lingua eórum transívit in terra.

10 ídeo in alto sedent, *
       et aquæ plenæ non pervénient ad eos.

11 Et dixérunt: "Quómodo scit Deus, *
       et si est sciéntia in Excélso?"

12 Ecce ipsi peccatóres et abundántes in sǽculo *
       multiplicavérunt divítias.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 1 Quam bonus Israel Deus, his qui recto sunt corde.

Ant. 2 Risus eórum in luctum convertétur, et gáudium in mærórem.

II

13 Et dixi: "Ergo sine causa mundávi cor meum *
       et lavi in innocéntia manus meas;

14 et fui flagellátus tota die, *
       et castigátio mea in matutínis." –

15 Si dixíssem: "Loquar ut illi," *
       ecce generatiónem filiórum tuórum prodidíssem.

16 Et cogitábam, ut cognóscerem hoc; *
       labor erat in óculis meis,

17 donec intrávi in sanctuárium Dei *
       et intelléxi novíssima eórum.

18 Verúmtamen in lúbrico posuísti eos, *
       deiecísti eos in ruínas. –

19 Quómodo facti sunt in desolatiónem! *
       Súbito defecérunt, periérunt præ horróre.

20 Velut sómnium evigilántis, Dómine, *
       surgens imáginem ipsórum contémnes.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 2 Risus eórum in luctum convertétur, et gáudium in mærórem.

Ant. 3 Qui elóngant se a te, períbunt; mihi autem adhærére Deo bonum est.

III

21 Quia exacerbátum est cor meum, *
       et renes mei compúncti sunt;

22 et ego insípiens factus sum et nescívi: *
       ut iuméntum factus sum apud te.

23 Ego autem semper tecum; *
       tenuísti manum déxteram meam.

24 In consílio tuo dedúces me *
       et póstea cum glória suscípies me. –

25 Quis enim mihi est in cælo? *
       Et tecum nihil vólui super terram.

26 Defécit caro mea et cor meum; *
       Deus cordis mei, et pars mea Deus in ætérnum.

27 Quia ecce, qui elóngant se a te, períbunt, *
       perdidísti omnes, qui fornicántur abs te.

28 Mihi autem adhærére Deo bonum est, *
       pónere in Dómino Deo spem meam,
    ut annúntiem omnes operatiónes tuas *
       in portis fíliæ Sion.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 3 Qui elóngant se a te, períbunt; mihi autem adhærére Deo bonum est.

V. Quam dúlcia fáucibus meis elóquia tua, Dómine.
R. Super mel ori meo.

LECTIO PRIOR

De libro primo Samuélis

17, 1-10.32.38-51
David prœlium cum Goliath committit

    In diébus illis: Congregántes Philísthim ágmina sua in prœlium, convenérunt in Socho Iudæ et castrametáti sunt inter Socho et Azéca in Efesdómmim. Porro Saul et viri Israel congregáti venérunt in vallem Terebínthi et instruxérunt áciem ad pugnándum contra Philísthim. Et Philísthim stabant super montem ex hac parte, et Israel stabat super montem ex áltera parte; vallísque erat inter eos.
     Et egréssus est vir propugnátor de castris Philisthinórum nómine Góliath de Geth altitúdinis sex cubitórum et palmi. Et cassis ǽrea super caput eius, et loríca squamáta induebátur; porro pondus lorícæ eius quinque mília siclórum æris. Et ócreas ǽreas habébat in crúribus et acínaces ǽreus erat inter úmeros eius. Hastíle autem hastæ eius erat quasi liciatórium texéntium, ipsum autem ferrum hastæ eius sescéntos siclos habébat ferri; et ármiger eius antecedébat eum. Stansque clamábat advérsum ágmina Israel et dicébat eis: «Quare venítis paráti ad prœlium? Numquid ego non sum Philisthǽus, et vos servi Saul? Elígite ex vobis virum, et descéndat ad singuláre certámen! Si quíverit pugnáre mecum et percússerit me, érimus vobis servi; si autem ego prævalúero et percússero eum, vos servi éritis et serviétis nobis». Et aiébat Philisthǽus: «Ego exprobrávi agmínibus Israel hódie: Date mihi virum, et íneat mecum singuláre certámen!».
     Cum David fuísset addúctus ad Saul, locútus est ei: «Non cóncidat cor cuiúsquam in eo; ego servus tuus vadam et pugnábo advérsus Philisthǽum istum».
     Et índuit Saul David vestiméntis suis et impósuit gáleam æream super caput eius et vestívit eum loríca. Accínctus ergo David gládio eius super vestem suam cœpit tentáre, si armátus posset incédere; non enim habébat consuetúdinem. Dixítque David ad Saul: «Non possum sic incédere, quia nec usum hábeo». Et depósuit ea et tulit báculum suum in manu sua; et elégit sibi quinque levíssimos lápides de torrénte et misit eos in peram pastorálem, qua ut sácculo lápidum utebátur, et fundam manu tulit et procéssit advérsum Philisthǽum.
     Ibat autem Philisthǽus incédens et appropínquans advérsum David, et ármiger eius ante eum. Cumque inspexísset Philisthǽus et vidísset David, despéxit eum; erat enim aduléscens rufus et pulcher aspéctu. Et dixit Philisthǽus ad David: «Numquid ego canis sum, quod tu venis ad me cum báculo?». Et maledíxit Philisthǽus David in diis suis; dixítque ad David: «Veni ad me, et dabo carnes tuas volatílibus cæli et béstiis terræ». Dixit autem David ad Philisthǽum: «Tu venis ad me cum gládio et hasta et acínace; ego autem vénio ad te in nómine Dómini exercítuum, Dei ágminum Israel, quibus exprobrásti. Hódie dabit te Dóminus in manu mea, et percútiam te et áuferam caput tuum a te; et dabo cadáver tuum et cadávera castrórum Philísthim hódie volatílibus cæli et béstiis terræ, ut sciat omnis terra quia est Deus in Israel et nóverit univérsa ecclésia hæc quia non in gládio, nec in hasta salvat Dóminus: ipsíus enim est bellum, et tradet vos in manus nostras».
     Cum ergo surrexísset Philisthǽus et veníret et appropinquáret contra David, festinávit David et cucúrrit ad pugnam advérsum Philisthǽum. Et misit manum suam in peram tulítque unum lápidem et funda iecit; et percússit Philisthǽum in fronte, et infíxus est lapis in fronte eius, et cécidit in fáciem suam super terram. Prævaluítque David advérsum Philisthǽum in funda et in lápide; percussúmque Philisthǽum interfécit. Cumque gládium non habéret in manu David, cucúrrit et stetit super Philisthǽum; et tulit gládium eius et edúxit eum de vagína sua et interfécit eum præcidítque caput eius.

RESPONSORIUM

Cf. 1 Sam 17, 37; cf. Ps 56 (57), 4c. 5a

R. Dóminus, qui erípuit me de ore leónis, et de manu béstiæ liberávit me. * Ipse me erípiet de mánibus inimicórum meórum.
V. Misit Deus misericórdiam suam et veritátem suam: ánimam meam erípuit de médio catulórum leónum. * Ipse me erípiet de mánibus inimicórum meórum.

LECTIO ALTERA

Ex Epístola sancti Thomæ More ad Margarítam fíliam in cárcere conscrípta

(The English Works of Sir Thomas More, London 1557, p. 1454)

In omni spe et fiducia me Deo totum committam

     Quamvis, mea Margaríta, bene mihi cónscius sim, eam fuísse vitæ meæ anteáctæ pravitátem, ut plane mérear a Deo déseri, tamen non désinam in eius imménsa bonitáte semper confídere, optiméque speráre, quod quemádmodum háctenus sanctíssima eius grátia mihi vires subministrávit ómnia ánimo contemnéndi, opes, rédditus ac vitam ipsam, potiúsquam reluctánte consciéntia ut iurem; ipsíque regi benígna mente suggéssit, ut háctenus sola me libertáte priváret (qua certe una in re sua maiéstas maius mihi benefícium cóntulit, propter spiritálem ánimæ meæ profectum, quem inde me cónsequi spero, quam in ómnibus illis honóribus et bonis sic ántea mihi accumulátis) sive éadem grátia vel regis ánimum ita moderábitur, ut nihil in me grávius státuat, vel mihi eas perpétuo vires dabit, ut quantumcúmque grávia patiénter (fórtiter et libénter) feram.
     Quæ mea patiéntia cum méritis acerbíssimæ passiónis domínicæ coniúncta (quæ quidem meam omnem tolerántiam infinítis parasángis, et mérito et modo excéllit) mitigábit débitas mihi in purgatório pœnas et, divína largiénte bonitáte, aliquántulum étiam mercédis in cælo augméntum dabit.
     De Dei bonitáte diffídere, mea Margaríta, nolo, utcúmque me débilem ac frágilem perséntiam. Immo si in eo terróre et consternatióne cérnerem, ut iámiam lapsúrus vidérer, memínero tamen sanctum Petrum único venti flatu, ex módica fide, submérgi cœpísse, faciámque quod ille fecit. Christum compellábo: Dómine, salvum me fac. Spero enim quod exténdens manum suam apprehéndet me, nec me submérgi patiétur.
     Quodsi vero Petri partes adhuc ultérius me ágere permítteret, planéque præcípitem cádere, iuráre et abiuráre (quod pro sua misericórdia Deus longíssime avértat, potiúsque damnum mihi quam cómmodum ex eo lapsu áfferat) spero nihilóminus fore, ut óculo misericórdiæ pleno me respíciat, sicut Petrum respéxit, meque dénuo érigat, ut de novo veritátem confítear, et consciéntiam exónerem; pœnámque et pudórem prióris abnegatiónis fórtiter pérferam.
     Dénique, mea Margaríta, illud compertíssimum hábeo, quod ábsque mea culpa Deus me non déseret. In omni ítaque spe et fidúcia me illi totum commíttam. Si propter peccáta mea me sinat períre, saltem iustítia eius in me laudábitur. Spero tamen et certíssime spero quod clementíssima eius bónitas ánimam meam fidéliter custódiet, faciétque ut misericórdia eius pótius quam iustítia in me commendétur.
     Sis ergo bono ánimo, mea fília, neque de me ádmodum sollícita, quidquid mihi in hoc mundo contíngat. Nihil contíngere potest, quod Deus non velit. Quidquid autem ille vult, utcúmque nobis malum videátur, est tamen vere óptimum.

RESPONSORIUM

_

R. Cum essent in torméntis mártyres Christi, cæléstia contemplántes dicébant: * Adiuva nos, Dómine, ut perficiámus opus tuum sine mácula.
V. Réspice in servos tuos et in ópera tua. * Adiuva nos, Dómine, ut perficiámus opus tuum sine mácula.

PSALMODIA

Ant. 1 Repléti sumus mane misericórdia tua, Dómine.

Psalmus 89 (90)
Sit splendor Domini super nos

Unus dies apud Dominum sicut mille anni, et mille anni sicut dies unus. (2 Petr 3, 8)

1 Dómine, refúgium factus es nobis *
      a generatióne in generatiónem.
2 Priúsquam montes nasceréntur †
      aut gignerétur terra et orbis, *
      a sǽculo et usque in sǽculum tu es Deus. –

3 Redúcis hóminem in púlverem: *
      et dixísti: „Revertímini, fílii hóminum.“
4 Quóniam mille anni ante óculos tuos tamquam dies hestérna, quæ prætériit, *
      et custódia in nocte. –

5 Auferes eos, sómnium erunt: *
      mane sicut herba succréscens,
6 mane floret et crescit, *
      véspere décidit et aréscit. –

7 Quia defécimus in ira tua *
      et in furóre tuo turbáti sumus.
8 Posuísti iniquitátes nostras in conspéctu tuo, *
      occúlta nostra in illuminatióne vultus tui. –

9 Quóniam omnes dies nostri evanuérunt in ira tua, *
       consúmpsimus ut suspírium annos nostros.
10 Dies annórum nostrórum sunt septuagínta anni *
       aut in valéntibus octogínta anni,
    et maior pars eórum labor et dolor, *
       quóniam cito tránseunt, et avolámus.
11 Quis novit potestátem iræ tuæ *
       et secúndum timórem tuum indignatiónem tuam?
12 Dinumeráre dies nostros sic doce nos, *
       ut inducámus cor ad sapiéntiam. –

13 Convértere, Dómine, úsquequo? *
       Et deprecábilis esto super servos tuos.
14 Reple nos mane misericórdia tua, *
       et exsultábimus et delectábimur ómnibus diébus nostris.
15 Lætífica nos pro diébus, quibus nos humiliásti, *
       pro annis, quibus vídimus mala. –

16 Appáreat servis tuis opus tuum *
       et decor tuus fíliis eórum.
17 Et sit splendor Dómini Dei nostri super nos, †
       et ópera mánuum nostrárum confírma super nos *
       et opus mánuum nostrárum confírma.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 1 Repléti sumus mane misericórdia tua, Dómine.

Ant. 2 Laus Dómini ab extrémis terræ.

Canticum
Hymnus de Deo victore et salvatore
Is 42, 10-16
Cantant quasi canticum novum ante thronum (Ap 14, 3).

10 Cantáte Dómino cánticum novum, *
       laus eius ab extrémis terræ;
    qui descénditis in mare et plenitúdo eius, *
       ínsulæ et habitatóres eárum. –

11 Exsúltent desértum et civitátes eius, *
       vici, quos hábitat Cedar.
    Iúbilent habitatóres Petræ, *
       de vértice móntium clament.
12 Ponant Dómino glóriam *
       et laudem eius in ínsulis núntient. –

13 Dóminus sicut fortis egrediétur *
       sicut vir prœliátor suscitábit zelum;
    vociferábitur et conclamábit, *
       super inimícos suos prævalébit. –

14 «Tácui semper, sílui, pátiens fui;†
       sicut partúriens ululábo *
       gemam et fremam simul.
15 Desértos fáciam montes et colles *
       et omne gramen eórum exsiccábo;
    et ponam flúmina in ínsulas *
       et stagna arefáciam.
16 Et ducam cæcos in viam, quam nésciunt, *
       et in sémitis, quas ignoravérunt, ambuláre eos fáciam;
    ponam ténebras coram eis in lucem*
       et prava in recta».

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 2 Laus Dómini ab extrémis terræ.

Ant. 3 Laudáte nomen Dómini, qui statis in domo Dómini.

Psalmus 135, 1–12
Laus Domini mirabilia operantis

Populus in acquisitionem ... annuntiate virtutes eius qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum. (Cf. 1 Petr 2, 9)

1 Laudáte nomen Dómini, *
      laudáte, servi Dómini,
2 qui statis in domo Dómini, *
      in átriis domus Dei nostri. –

3 Laudáte Dóminum, quia bonus Dóminus; *
      psállite nómini eius, quóniam suáve.
4 Quóniam Iacob elégit sibi Dóminus, *
      Israel in pecúlium sibi. –

5 Quia ego cognóvi quod magnus est Dóminus *
      et Deus noster præ ómnibus diis.
6 Omnia, quæcúmque vóluit, †
      Dóminus fecit in cælo et in terra, *
      in mari et in ómnibus abýssis.
7 Addúcens nubes ab extrémo terræ, †
      fúlgura in plúviam facit, *
      prodúcit ventos de thesáuris suis. –

8 Qui percússit primogénita Ægýpti *
      ab hómine usque ad pecus.
9 Misit signa et prodígia in médio tui, Ægýpte, *
      in pharaónem et in omnes servos eius.
10 Qui percússit gentes multas *
      et occídit reges fortes:
11 Sehon regem Amorræórum et Og regem Basan *
      et ómnia regna Chánaan.
12 Et dedit terram eórum hereditátem, *
      hereditátem Israel pópulo suo.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 3 Laudáte nomen Dómini, qui statis in domo Dómini.

LECTIO BREVIS

2 Cor 1, 3-5
Benedíctus Deus et Pater Dómini nostri Iesu Christi, Pater misericordiárum et Deus totíus consolatiónis, qui consolátur nos in omni tribulatióne nostra, ut possímus et ipsi consolári eos, qui in omni pressúra sunt, per exhortatiónem, qua exhortámur et ipsi a Deo; quóniam, sicut abúndant passiónes Christi in nobis, ita per Christum abúndat et consolátio nostra.

RESPONSORIUM BREVE
V. Iusti autem * in perpétuum vivent.
R. Iusti autem * in perpétuum vivent.
V. Et apud Dóminum est merces eórum.
R. In perpétuum vivent.
V. Glória Patri et Fílio * et Spirítui Sancto.
R. Iusti autem * in perpétuum vivent.

BENEDICTUS

Ad Benedictus, ant. Beáti qui persecutiónem patiúntur propter iustítiam, quóniam ipsórum est regnum cælórum.

De Messia eiusque præcursore

Lc 1, 68-79

68 Benedíctus Dóminus Deus Israel, *
      quia visitávit et fecit redemptiónem plebi suæ

69 et eréxit cornu salútis nobis *
      in domo David púeri sui,

70 sicut locútus est per os sanctórum, *
      qui a sǽculo sunt, prophetárum eius,

71 salútem ex inimícis nostris *
      et de manu ómnium, qui odérunt nos;

72 ad faciéndam misericórdiam cum pátribus nostris *
      et memorári testaménti sui sancti,

73 iusiurándum, quod iurávit ad Abraham patrem nostrum, *
      datúrum se nobis,

74 ut sine timóre, de manu inimicórum liberáti, *
      serviámus illi

75 in sanctitáte et iustítia coram ipso *
      ómnibus diébus nostris.

76 Et tu, puer, prophéta Altíssimi vocáberis: *
      præíbis enim ante fáciem Dómini paráre vias eius,

77 ad dandam sciéntiam salútis plebi eius *
      in remissiónem peccatórum eórum,

78 per víscera misericórdiæ Dei nostri, *
      in quibus visitábit nos óriens ex alto,

79 illumináre his, qui in ténebris et in umbra mortis sedent *
      ad dirigéndos pedes nostros in viam pacis.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ad Benedictus, ant. Beáti qui persecutiónem patiúntur propter iustítiam, quóniam ipsórum est regnum cælórum.

PRECES
Fratres, Salvatórem nostrum, testem fidélem, per mártyres interféctos propter verbum Dei, celebrémus, clamántes:
     Redemísti nos Deo in sánguine tuo.

Per mártyres tuos, qui líbere mortem in testimónium fídei sunt ampléxi,
da nobis, Dómine, veram spíritus libertátem.
Per mártyres tuos, qui fidem usque ad sánguinem sunt conféssi,
da nobis, Dómine, puritátem fideíque constántiam.
Per mártyres tuos, qui, sustinéntes crucem, tua vestígia sunt secúti,
da nobis, Dómine, ærúmnas vitæ fórtiter sustinére.
Per mártyres tuos, qui stolas suas lavérunt in sánguine Agni,
da nobis, Dómine, omnes insídias carnis mundíque devíncere.

Pater noster, qui es in cælis,
sanctificétur nomen tuum;
advéniat regnum tuum;
fiat volúntas tua, sicut in cælo et in terra.
Panem nostrum cotidiánum da nobis hódie;
et dimítte nobis débita nostra,
sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris;
et ne nos indúcas in tentatiónem;
sed líbera nos a malo.

Pater noster.....


ORATIO
Deus, qui veræ fídei formam in martýrio consummásti, concéde propítius, ut, sanctórum Ioánnis et Thomæ intercessióne roboráti, fidem, quam ore profitémur, testimónio vitæ confirmémus. Per Dóminum nostrum Iesum Christum, Fílium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitáte Spíritus Sancti, Deus, per ómnia sǽcula sæculórum.

    Deinde, si præest sacerdos vel diaconus, populum dimittit, dicens:

Dóminus vobíscum.
R. Et cum spíritu tuo.
Benedícat vos omnípotens Deus,
Pater, et Fílius, et Spíritus Sanctus.
R. Amen.

    Vel alia formula benedictionis, sicut in Missa.
    Et, si fit dimissio, sequitur invitatio:

Ite in pace. 
R. Deo grátias. 

    Absente sacerdote vel diacono, et in recitatione a solo, sic concluditur:

Dóminus nos benedícat,
et ab omni malo deféndat,
et ad vitam perdúcat ætérnam.
R. Amen.

Breviarium Romanum

textus in versione electronica © 2000-2023 Ing. Karel Mracek Dr.h.c. (fr. Pavel, diaconus, CZ)