lat

BREVIARIUM ROMANUM

10 maius 2014
Pro O.P.: S. Antonii de Firenze, episcopi, festum


Antoninus Pierozzi, Florentiæ anno 1389 natus, a B. Ioanne Dominici, qui tunc reformationi conventuum iussu B. Raimundi de Capua intendebat, in Ordine receptus est «pro conventu futuro Fæsulano» anno 1405. Cortonæ novitiatu expleto, Fæsulis ubi novum reformationis centrum erigebatur (1406), propriæ formationi attendit, primus illius conventus filius. Sacerdos factus (1413), vitæ austeritate, prudentia et doctrina prænitens, continuo inde ab anno 1418 Fratres ut prior rexit et ad plenitudinem vitæ promovit Cortonæ, Fæsulis, Neapoli, Romæ ubi auditor Rotæ effectus est clarusque luris canonici magister.

Sumptibus nobilis viri Cosmatis de Medicis anno 1435 præclaro S. Marci conventu Florentiæ ædificato, eidem præfuit ut prior (1436-44) eo ipso tempore quo B. Angelicus in eo divina pingebat et quo, studiis humanitatis pulchre in ipso florentibus, prima in Europa bibliotheca omnibus reserata est (1443). Vicarius generalis Observantiæ in Italia ab anno 1437 effectus, Concilio Florentino interfuit (1438) ac demum archiepiscopus florentinus renuntiatus est (1446) ab Eugenio IV, cognita illius sapientia qui communi elogio « Antoninus consiliorum » vocabatur.

Boni pastoris charismate insignitus, archiepiscopus fuit optimus: vigilanti cura præsens, in pauperes sollicitus, absconditos præsertim pro quibus societatem «Bonorum virorum S. Martini » instituit, hodiernæ rationem socialis adsistentiæ ac servitii præcurrens, beneficus ipse adeo ut omnibus se privaret, reformator cleri severus sed moderatus, pastor, catechista, prædicator præcipue. Multa scripsit doctrina et caritate plena: opus eius princeps, Summa moralis, testatur illum maximum fuisse illius scientiæ magistrum. Obiit die 2 maii 1459. Hadrianus VI die 31 maii 1523 ipsum sanctorum catalogo adscripsit.

AD OFFICIUM LECTIONIS

V. Deus, in adiutórium meum inténde.
R. Dómine, ad adiuvándum me festína.

Glória Patri et Fílio et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper
et in sǽcula sæculórum. Amen. Allelúia.

HYMNUS

Atræ noctis obscúritas
Antoníni fulgóribus
fugátur, qui prodígiis
vitæ et signórum rádiat.

Virginitáte níveus,
doctrínæ luce spléndidus,
præsul et pastor óptimus,
clarum virtútis spécimen.

Pauper amávit páuperes,
in míseros miséricors,
intrépidus in pérditos,
plusquam mitis in húmiles.

prædicatórum Ordinem
delégit inter céteros,
ut lítteris et móribus
incúmberet ardéntius.

Deo Patri sit glória,
eiúsque soli Fílio,
cum Spíritu Paráclito,
et nunc et in perpétuum. Amen.

PSALMODIA

Ant. 1

Beátus Antonínus, ad præsulátum quasi ad cruciátum raptus, doctrína et móribus gregem suum pavit, allelúia.

Psalmus 20 (21), 2-8. 14
Gratiarum actio pro regis victoria

Accepit vitam, ut resurgeret, et longitudinem dierum in sǽculum sǽculi. (S. Irenæus)

2 Dómine in virtúte tua lætábitur rex, *
      et super salutáre tuum exsultábit veheménter.
3 Desidérium cordis eius tribuísti ei *
      et voluntátem labiórum eius non denegásti.
4 Quóniam prævenísti eum in benedictiónibus dulcédinis; *
      posuísti in cápite eius corónam de auro puríssimo.
5 Vitam pétiit a te, et tribuísti ei, *
      longitúdinem diérum in sǽculum et in sǽculum sǽculi. –

6 Magna est glória eius in salutári tuo, *
      magnificéntiam et decórem impónes super eum;
7 quóniam pones eum benedictiónem in sǽculum sǽculi, *
      lætificábis eum in gáudio ante vultum tuum.
8 Quóniam rex sperat in Dómino
      et in misericórdia Altíssimi non commovébitur. –

     9   [Inveniet manus tua omnes inimicos tuos, *
         dextera tua inveniet, qui te oderunt.
     10  Pones eos ut clibanum ignis in tempore vultus tui: *
         Dominus in ira sua deglutiet eos, et devorabit eos ignis.
     11  Fructum eorum de terra perdes *
         et semen eorum de filiis hominum.
     12  quóniam intenderunt in te mala, *
         cogitaverunt consilia: nihil potuerunt.
     13  quóniam pones eos dorsum, *
         arcus tuos tendes in vultum eorum.]

14 Exaltáre, Dómine, in virtúte tua; *
      cantábimus et psallémus virtútes tuas.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 1

Beátus Antonínus, ad præsulátum quasi ad cruciátum raptus, doctrína et móribus gregem suum pavit, allelúia.

Ant. 2

Constánti péctore pro lege Dei advérsus ímpios murum se válidum oppósuit, allelúia.

Psalmus 91 (92)
Laus Domini creatoris

Laudes enuntiantur pro gestis Unigeniti. (S. Athanasius)

I

2 Bonum est confitéri Dómino *
      et psállere nómini tuo, Altíssime,
3 annuntiáre mane misericórdiam tuam *
      et veritátem tuam per noctem,
4 in decachórdo et psaltério, *
      cum cántico in cíthara. –

5 Quia delectásti me, Dómine, in factúra tua, *
      et in opéribus mánuum tuárum exsultábo. –

6 Quam magnificáta sunt ópera tua, Dómine: *
      nimis profúndæ factæ sunt cogitatiónes tuæ.
7 Vir insípiens non cognóscet, *
      et stultus non intélleget hæc.
8 Cum germináverint peccatóres sicut fenum, *
      et florúerint omnes, qui operántur iniquitátem,
   hoc tamen erit ad intéritum in sǽculum sǽculi; *
9      tu autem altíssimus in ætérnum, Dómine. –

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 2

Constánti péctore pro lege Dei advérsus ímpios murum se válidum oppósuit, allelúia.

Ant. 3

Accépit disciplínam et non pecúniam: doctrínam magis quam aurum elégit, allelúia.

II

10 Quóniam ecce inimíci tui, Dómine, †
       quóniam ecce inimíci tui períbunt, *
       et dispergéntur omnes, qui operántur iniquitátem.
11 Exaltábis sicut unicórnis cornu meum, *
       perfúsus sum óleo úberi.
12 Et despíciet óculus meus inimícos meos, *
       et in insurgéntibus in me malignántibus áudiet auris mea. –

13 Iustus ut palma florébit, *
       sicut cedrus Líbani succréscet.
14 Plantáti in domo Dómini, *
       in átriis Dei nostri florébunt.
15 Adhuc fructus dabunt in senécta, *
       úberes et bene viréntes erunt,
16 ut annúntient quóniam rectus Dóminus, refúgium meum, *
       et non est iníquitas in eo.

Glória Patri et Fílio *
    et Spirítui Sancto,
sicut erat in princípio et nunc et semper *
    et in sǽcula sæculórum. Amen.

Ant. 3

Accépit disciplínam et non pecúniam: doctrínam magis quam aurum elégit, allelúia.

V. Audies de ore meo verbum, allelúia.
R. Et annuntiábis eis ex me, allelúia.

LECTIO PRIOR

De libro Iob

29, 7-17. 21-25

Pater pauperum et mærentium consolator

     Quando procedébam ad portam civitátis, et in platéa parábam cáthedram mihi, vidébant me iúvenes et abscondebántur, et senes assurgéntes stabant. Príncipes cessábant loqui et dígitum superponébant ori suo. Vocem suam cohibébant duces, et lingua eórum paláto suo adhærébat. Auris áudiens beatificábat me, et óculus videns testimónium reddébat mihi. Eo quod liberássem páuperem vociferántem et pupíllum, cui non esset adiútor.
     Benedíctio peritúri super me veniébat, et cor víduæ iubiláre feci. Iustítia indútus sum et vestívi me, sicut vestiménto et diadémate, iudício meo. Oculus fui cæco et pes claudo; pater eram páuperum et causam viri ignóti diligentíssime investigábam. Conterébam molas iníqui et de déntibus illíus auferébam praedam.
     Qui me audiébant blandiebántur, et inténti tacébant ad consílium meum. Verbis meis áddere nihil audébant, et super illos stillábat elóquium meum. Exspectábant me sicut plúviam, et os suum aperiébant quasi ad imbrem serótinum. Si quando ridébam ad eos, non credébant, et lux vultus mei non cadébat in terram. Si voluíssem ire ad eos, sedébam primus; cumque sedérem quasi rex, circumstánte exércitu, eram tamen mæréntium consolátor.

RESPONSORIUM

Iob 29, 14-16; 1 Cor 9, 22b

R. Iustítia indútus sum, et vestívi me, sicut vestiménto et diadémate, iudício meo: * Pater eram páuperum, óculus fui cæco et pes claudo, allelúia.
V. Omnibus ómnia factus sum, ut áliquos útique fácerem salvos. * Pater eram páuperum, óculus fui cæco et pes claudo, allelúia.

LECTIO ALTERA

Ex Sermónibus sancti Antoníni epíscopi

(Cod. ms. 308, 126-128: Biblioteca Riccardiana, Firenze)

Lignum vitæ Christus crucifixus est afferens fructus ad salutem

     Ait in Apocalýpsi Ioánnes: Osténdit mihi Dóminus lignum vitæ ex utráque parte flúminis áfferens fructus. Lignum vitæ Christus crucifíxus est, qui dícitur esse ex utráque parte flúminis, quia patres Véteris et Novi Testaménti per ipsum salváti sunt. Et ipse Deus in cruce affert fructus universáles ad salútem humáni géneris per lignum crucis prodúctos, ut in figúra habémus. Quorum quáttuor considerántur respéctu humáni géneris.
     Primus fructus est prétium nostræ redemptiónis, quia sicut dicit Ambrósius: tantum fuit peccátum nostrum, quod rédimi non poterámus nisi Unigénitus Dei Fílius morerétur pro nobis debitóribus. Et rátio huius est, quia culpa humáni géneris erat infiníta ex parte illíus quem offéndit, et ex parte boni quo privátur, et ex parte natúræ quam infécit. ídeo necessárium fuit, quod purgarétur per passiónem domínicam. Et hoc est quod dicit Petrus: Non corruptibílibus auro vel argénto redémpti estis de vestra vana conversatióne, sed pretióso sánguine quasi Agni incontamináti et immaculáti Christi.
     Secúndus fructus est privilégium divínæ dilectiónis. Donária enim consuevérunt excitáre hómines ad amórem, et maius donárium ad maiórem amórem, iuxta illud: Cui plus dimíttitur, plus díligit. Sed illud est maius donárium, quod plus dilígitur. Sed inter ómnia diligibília, infra primum diligíbile, magis diligíbilis est vita. Qui ergo suam vitam dat pro amíco, máximum tríbuit donárium iuxta illud Bernárdi: super ómnia reddit te mihi amábilem, bone Iesu, calix quem bibísti, opus redemptiónis nostræ.
     Tértius fructus est scutum nostræ defensiónis. Ante passiónem Christi multi in idolatríam labebántur nec póterant diábolo resístere. Sed post passiónem Christi, débilis est hostis efféctus, ita ut nullus possit vinci vel succúmbere nisi velit, sicut dicit Gregórius: débilis est hostis qui non vincit nisi voléntem. Hoc autem consecúti sumus per ipsíus mortem, propter quod dícitur: Ipsi vicérunt eum propter sánguinem Agni. Hic quidem sanguis debet esse per fidem in óculis fidélium per quem animéntur ad pugnam iuxta illud: Recogitáte eum qui talem advérsus semetípsum a peccatóribus sustínuit contradictiónem, ut non fatigémini ánimis vestris deficiéntes.
     Quartus fructus est fastígium nostræ exaltatiónis. Máxima quidem esset exaltátio alicúius civitátis, si de ea eligerétur áliquis in imperatórem qui toti mundo imperáret, vel Summus Póntifex qui toti Ecclésiæ præésset. Et secúndum hunc modum magna est dígnitas humánæ natúræ, quia Christus per mortem, quam in humána natúra sustínuit, quod est super omne nomen recépit iuxta illud: Propter quod et Deus exaltávit illum, et donávit illi nomen, quod est super omne nomen. Et in hac natúra in qua passus est debet univérsam creatúram iudicáre, secúndum illud: Constitútus a Deo iudex vivórum et mortuórum. Huic omnes Prophétæ testimónium pérhibent remissiónem peccatórum accípere per Nomen eius omnes qui credunt in eum.

RESPONSORIUM

Col 3, 1-3

R. Si consurrexístis cum Christo, quæ sursum sunt quǽrite, ubi Christus est in déxtera Dei sedens: * Quæ sursum sunt sápite, non quæ super terram, allelúia.
V. Mórtui enim estis et vita vestra abscóndita est cum Christo. * Quæ sursum sunt sápite, non quæ super terram, allelúia.

Vel alia:

E Prólogo Summæ morális sancti Antoníni epíscopi

(Summa Theologiæ, Pars I, t. I, Veronæ 1740 [Graz 1959], coll. 1-3)

Mundus docet nos sapientiam, non solum de divinis sed étiam de agendis

     Quam magnificáta sunt ópera tua, Dómine! Omnia in sapiéntia fecísti; impléta est terra possessióne tua. Contemplátur prophéta in excéssu mentis pósitus divínam maiestátem, stupefáctus ad magnitúdinem bonitátis eius, quam maniféstat in opéribus suis, et ad ipsum lóquitur. Ubi et mystérium sanctíssimæ Trinitátis satis demonstrátur, cuius suffrágium semper et postuláre et expectáre debémus, ut ópera bona nostra quæ sunt sua ad finem perdúcat. Sine eo enim summo nulla natura subsístit, ait Plato, nulla rátio intéllegit, nulla áctio éxpedit, nec eo prætermísso, ullum rite fundátur exórdium.
     In primis igítur insínuat miram poténtiam quæ Patri attribúitur, ibi: Magnificáta sunt ópera tua, Dómine. Secundo exímiam sapiéntiam quæ Fílio adícitur, ibi: ómnia in sapiéntia fecísti. Et tértio nímiam ad nos benevoléntiam quæ Spíritui Sancto ascríbitur, ibi: impléta est terra possessióne tua.
     Quantum ad primum dicit Mardochǽus loquens ad Deum de sua mira poténtia quam osténdit in creatióne: Dómine rex omnípotens, in ditióne tua cuncta sunt pósita... Tu enim fecísti cælum et terram et quidquid cæli ámbitu continétur. Ubi osténditur sua poténtia máxima Patri attribúta de níhilo cuncta fáciens, non ex præiacénti matéria, ut ártifex.
     Quantum ad secúndum dícitur: fons sapiéntiæ Verbum Dei in excélsis. Et ómnia per ipsum facta sunt. Est enim Verbum Fílius Dei quasi ars quædam omnipoténtis Patris per quam et in qua cum summa ratióne et óptima facta sunt ómnia: ómnia in sapiéntia fecísti. Et quia sapiéntis est ordináre, hinc est quod ómnia cum máximo órdine facta sunt ut ómnia téneant locum suum sibi decéntem. Ex quo appáret pulchritúdo univérsi, et mundum divína providéntia regi. Omnia útique in sapiéntia fecísti.
     Demum ipse mundus velut quidam liber scriptus intus et foris qui docet nos sapiéntiam, non solum de divínis cognitiónem secúndum illud: invisibília enim ipsíus, scílicet Dei, a creatúra mundi, per ea quæ facta sunt intellécta, conspiciúntur, sed étiam docet sapiéntiam de agéndis secúndum illud: intérroga iuménta et docébunt te, et volatília cæli, et indicábunt tibi. Lóquere terræ, et respondébit tibi, et narrábunt pisces maris, dum ómnibus præcéptum quod pósuit ut fáciant ad quod creáta sunt, numquam prætéreunt, se áliis commúnicant, terra fructíficat et árbores et nihil otiósum, et multa et innúmera documénta nobis tríbuunt ex proprietátibus suis ad bene vivéndum; et sic ómnia in sapiéntia fecísti, id est ad dandum nobis sapiéntiam ex eis.
     Quantum ad tértium appáret certe eius ad nos nímia benevoléntia, quia ómnia fecit Deus propter hóminem, ait Augustínus, quæ cum tanta poténtia et sapiéntia facta sunt. Et hoc est, quod subdit: impléta est terra possessióne tua. Terra homo est, quia terram gerit, in quam revértitur, terram terit, de terra exsístit. Et istam implévit Deus possessióne sua.
     Póssidet Deus cæléstia, terréstria, divína. Et his ómnibus implévit terram, id est hóminem terréstria dans ad usum: ómnia subiecísti sub pédibus eius. Cæléstia, id est Angelos ad ministérium: nonne administratórii omnes spíritus sunt, missi in ministérium eorum? Quid magis Deus póssidet quam fílium suum? et hóminem Deo implévit, quando Verbum caro factum est. Sic Deus diléxit mundum, minórem vidélicet hóminem, ut Fílium suum Unigénitum daret. Unde apérte dici potest: impléta est terra possessióne tua.

RESPONSORIUM

Cf. Ps 103, 24; Prov 3, 19

R. Quam magnificáta sunt ópera tua, Dómine, ómnia in sapiéntia fecísti.* Impléta est terra possessióne tua, allelúia.
V. Sapiéntia fundásti terram, Dómine, stabilísti cælos prudéntia. * Impléta est terra possessióne tua, allelúia.

Vel, præsertim in cantu:

Cf. Tob 4, 20; 14, 10.11

R. Omni témpore bénedic Deum, et pete ab eo ut vias tuas dírigat,* et omni témpore consília tua in ipso permánent, allelúia.
V. Inquíre ut fácias quæ plácita sunt illi in veritáte et in tota virtúte tua. * Et omni témpore consília tua in ipso permánent, allelúia.

Vel alia:

E Vita sancti Antoníni epíscopi, auctóre Francísco Castilionénsi

(Positio pro Doctoratu, Romæ 1975, col. VlI-VIII)

De beati Antonini pastorali sollicitudine

     Antonínus trédecim annis ómnium hóminum admiratióne pontificátum gessit. Primum ómnium domi famíliam modestíssimam habére vóluit, eámque non magnam, sed quæ vix offíciis necessáriis satis fáceret. Omnémque pompam omnémque luxum a victu vestitúque suo et suórum elíminans, nullam hábuit supelléctilem, nullum apparátum, non áurea vasa, non argéntea, non canes, non equos, ut pleríque prælatórum fáciunt; unum tantum párvulum mulum, qui étiam ei dono datus fúerat, domi pro extréma necessitáte retinébat. Aiébat non decére prælátum bona páuperum in nutriéndas béstias aut in quemvis álium supérfluum luxum consúmere.
     Procuratóri soli ómnium colligendórum frúctuum proventuúmque ac totíus rei familiáris administratiónem relinquébat, réliquam pastorális curæ sollicitúdinem sibi reservábat. Univérsam æque famíliam, quam sæpe número in timóre Dei vívere hortabátur, óptimo victu, seclúso tamen semper luxu supérfluo, pasci iubébat.
     Ipse cibis commúnibus vescebátur, in hisque mínime curiósus. Surgébat noctu semper, adeóque sollícite, ut signum Matutíni offícii cathedrális ecclésiæ præveníret. Cumque Divínum Offícium cum suis cléricis, magna cum attentióne et mentis elevatióne, persolvísset réliquum, quod erat témporis, usque ad horam diéi tértiam, lectióni sacræ aut componéndis libris tribuébat.
     Hora tértia Missam celebrábat, quam numquam nisi magna urgénte necessitáte reliquísset. Celebráta Missa, quod rélinquum erat diéi, totum in curæ pastorális sollicitúdine, usque ad seram noctem, præter id témporis, quod necessitáti córporis condonábat, consummábat.
     Confluébant ad eum omnes causæ civitátis, nedum clericórum, sed et laicórum plúrimæ, qui de commúni consénsu eas in illum, tamquam in óptimum ac iustíssimum cognitórem, reiciébant. Síngulis vero diébus religiósis viris quamplúrimis domus eius reférta erat, qui partim eleemósynas (ómnia enim bona sua in páuperes dis tribuébat) partim de rebus dúbiis certíssima verissimáque ab eo iudícia reportábant.
     Tanta enim erat in eo sacrárum litterárum cognítio, tanta consuetúdo, tanta dénique in consuléndo experiéntia, ut non solum cives, verum et ádvenæ plúrimi, príncipes ac præláti, de rebus gravíssimis eius senténtiam plúrimi fácerent. Ob quam rem étiam ántea frater Antonínus consiliórum appellári cœperat: sic enim ut plúrimum diminutíve, ántequam póntifex fíeret, vocári consuéverat.

RESPONSORIUM

Cf. 2 Tim 4, 7.8

R. Vir Dei Antonínus, cum bonum certámen certásset, cursum consummásset, fidem servásset, in agóne mortis pósitus lætánter dixit: * Servíre Deo regnáre est, allelúia.
V. De réliquo repósita est mihi coróna iustítiæ. * Servíre Deo regnáre est, allelúia.

HYMNUS

Te Deum laudámus: *
    te Dóminum confitémur.
Te ætérnum Patrem, *
    omnis terra venerátur.
Tibi omnes ángeli, *
    tibi cæli et univérsæ potestátes:
tibi chérubim et séraphim *
    incessábili voce proclámant:
Sanctus,* Sanctus,* Sanctus*
    Dóminus Deus Sábaoth.
Pleni sunt cæli et terra *
    maiestátis glóriæ tuæ.

Te gloriósus *
    Apostolórum chorus,
te prophetárum *
    laudábilis númerus,
te mártyrum candidátus *
    laudat exércitus.
Te per orbem terrárum *
    sancta confitétur Ecclésia,
Patrem *
    imménsæ maiestátis;
venerándum tuum verum *
    et únicum Fílium;
Sanctum quoque *
    Paráclitum Spíritum.

Tu rex glóriæ, *
    Christe.
Tu Patris *
    sempitérnus es Fílius.
Tu, ad liberándum susceptúrus hóminem, *
    non horruísti Vírginis úterum.
Tu, devícto mortis acúleo, *
    aperuísti credéntibus regna cælórum.
Tu ad déxteram Dei sedes, *
    in glória Patris.
Iudex créderis *
    esse ventúrus.
Te ergo quǽsumus, tuis fámulis súbveni, *
    quos pretióso sánguine redemísti.
Ætérna fac cum sanctis tuis *
    in glória numerári.

* Salvum fac pópulum tuum, Dómine, *
    et bénedic hereditáti tuæ.
Et rege eos, *
    et extólle illos usque in ætérnum.
Per síngulos dies *
    benedícimus te;
et laudámus nomen tuum in sǽculum, *
    et in sǽculum sǽculi.
Dignáre, Dómine, die isto *
    sine peccáto nos custodíre.
Miserére nostri, Dómine, *
    miserére nostri.
Fiat misericórdia tua, Dómine, super nos, *
    quemádmodum sperávimus in te.
In te, Dómine, sperávi: *
    non confúndar in ætérnum.

* Hæc ultima pars hymni ad libitum omitti potest.

ORATIO

Orémus:
Deus, qui beátum Antonínum epíscopum sapiéntiæ dono mirábilem effecísti, infúnde quǽsumus, fámulis tuis spíritum intellegéntiæ, veritátis et pacis, ut, quæ tibi plácita sunt, toto corde cognóscant et ágnita tota virtúte secténtur. Per Dóminum nostrum Iesum Christum, Fílium tuum, qui tecum vivit et regnat in unitáte Spíritus Sancti, Deus, per ómnia sǽcula sæculórum.

    Deinde, saltem in celebratione communi, additur acclamatio:

Benedicámus Dómino.
R. Deo grátias.

    Si Officium lectionis dicitur immediate ante aliam Horam, tunc initio prædicti Officii præponi potest hymnus huic Horæ congruus; in fine vero omittuntur oratio et acclamatio Benedicámus Dómino., atque initio sequentis Horæ omittitur versus introductorius cum Glória Patri.

Breviarium Romanum

textus in versione electronica © 2000-2023 Ing. Karel Mracek Dr.h.c. (fr. Pavel, diaconus, CZ)